Τυχαίνει να είμαι ο μεγαλύτερος εν ζωή 6ος απόγονος του οπλαρχηγού του 1821 και ήρωα, Κυριάκη Σταθάκου.
Ο Κυριάκης Σταθάκος είχε λάβει μέρος μαζί με τους τέσσερους γιούς του Στάθη, Γιάννη, Θωμά, Ηλία και την κόρη του Κυριακό, στις περισσότερες μάχες του Μωριά εναντίων των Τούρκων και σε μερικές μαζί με τον Θ.Κολοκοτρώνη.
Η μεγάλη όμως προσφορά στην επανάσταση, ήταν η θυσία αυτού και της οικογένειάς του, στην προσπάθεια του Ιμπραήμ να πατήσει την αδούλωτη και απάτητη Μάνη.
Ο Κυριάκης πήρε τη μεγάλη απόφαση της θυσίας, δηλαδή να κλειστεί αυτός με τα παιδιά του και τους συγγενείς του στον πύργο του στην Τσεσφίνα και να πολεμήσουν τους Αιγύπτιους, για δύο λόγους:
Ο πρώτος ήταν να καθυστερήσει τον Ιμπραήμ όσο μπορούσε, για να δοθεί ο καιρός να συγκεντρωθούν οι Μανιάτες οπλαρχηγοί με τα παλικάρια τους στον Πολυάραβο και να αμυνθούν αποτελεσματικά.
Ο δεύτερος λόγος ήταν, να φονεύσει τον προδότη Μπόσινα Γεώργιο, ο οποίος οδηγούσε το Αιγυπτιακό στράτευμα σ’ αυτό το δύσβατο και άγνωστο μονοπάτι, που υποχρεωτικά περνούσε από τον πύργο του Σταθάκου στην Τσεσφίνα και δια μέσου του πολυαράβου έβγαζε στα νώτα της Μάνης.
Και πέτυχε και τα δύο. Και τον προδότη σκότωσε και το κυριώτερο, όπως τονίζουν όλοι οι ιστορικοί, έδωσε πολύτιμο χρόνο να συγκεντρωθούν πολλοί Μανιάτες στον Πολυάραβο, όπου μετά από τρείς ημέρες ηρωικού αγώνα κατενίκησαν τον Ιμπραήμ και απετράπη η καταστροφή της Μάνης που θα είχε ολέθριες συνέπειες για όλο τον αγώνα του Έθνους.
Αυτή η θυσία του Σταθάκου μετράει πάρα πολύ τόσο για το αποτέλεσμα, όσον και για το γεγονός ότι δεν τους την επέβαλε κανείς. Διότι και άλλες θυσίες γνωρίζουμε τόσον από την Ελληνικήν όσον και από την παγκόσμιον ιστορίαν, αλλά στις περισσότερεςαυτή η θυσία επεβλήθη από διαταγή μιας προϊσταμένης αρχής. Όπως π.χ. η θυσία των Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες οι οποίοι υπήκουσαν στην διαταγή “ή ταν ή επί τας”.
Έχω την τύχη να είμαι κάτοχος μοναδικών ιστορικών ντοκουμέντων και κειμηλίων όπως αναφέρονται παρα κάτω:
- Το καριοφίλι του Κυριάκη Σταθάκου με το οποίο σκότωσε τον προδότη Μπόσινα.
- Το γιαταγάνι του Γιάννη Σταθάκου με το οποίο σκότωσε πολλούς Αιγυπτίους που επιχειρούσαν να εισέλθουν από την πόρτα μέσα στον πύργο.
- Δίπλωμα του Υπουργείου Στρατιωτικών έτους 1835 με το οποίον απονέμεται χαλκούν Αριστείον δια την συμμετοχήν Σταθάκου εις τον “υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνα του Έθνους”.
- Πιστοποιητικό (βεβαίωση) των Δημοτικών Αρχών, ιερέων και Αξιωματικών της Φάλαγγος του Δήμου Μελιτίνης έτους 1843, που αναφέρεται στην θυσία των Σταθαίων στον πύργο τους στην Τσεσφίνα.
- Πιστοποιητικόν έτους 1843 που αναφέρεται στην θυσία των Σταθαίων στην Τσεσφίνα και υπογράφεται από τους:
- Συνταγματάρχην Σταματελόπουλον
- Συνταγματάρχην Ν.Πιεράκον
- Αντισυνταγματάρχην Δημήτριον Κοιλάκον
- Ταγματάρχην Δ.Πετροπουλάκην
θεωρημένο από τον πάρεδρο του Δήμου Αθηναίων Σ.Βενιζέλο.
- Ένα χειρόγραφο ιστορικό ημερολόγιο του παππού μου Αριστείδη Σταθάκου, ο οποίος κατέγραψε τα γεγονότα όπως του τα διηγούνταν δύο αυτόπτες μάρτυρες των ιστορικών εκείνων στιγμών:
- Η γιαγιά του Στάθαινα (όπως την αποκαλούσε), γυναίκα του Στάθη που σκοτώθηκε μέσα στον πύργο πολεμώντας ηρωικά. Αυτή, η Στάθαινα, και η Κυριάκαινα, γυναίκα του Κυριάκη και πεθερά της Στάθαινας, πιάστηκαν αιχμάλωτες και ήσαν παρούσες σε όλη τη διάρκεια της μάχης. Και η μεν Κυριάκαινα βρέθηκε στην Καλαμάτα και ελευθερώθηκε έναντι επτακοσίων πεντήκοντα (750) Τουρκικών γροσίων, η δε Στάθαινα δεν βρέθηκε και μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο, απ’ όπου απελευθερώθηκε μετά από χρόνια και γύρισε στην Τσεσφίνα. Οι συνθήκες υπό τις οποίες ελευθερώθηκε είναι μυθιστορηματικές και δεν είναι της παρούσης περιγραφής. Αυτή λοιπόν ήταν αυτόπτης μάρτυς σε όλη τη διάρκεια της μάχης.
- Ο παππούς του Ηλίας (παππουλιάκος όπως τον αποκαλούσε). παιδί του Κυριάκη, τον οποίο είχε στείλει μαντατοφόρο στους οπλαρχηγούς της Μάνης για να συγκεντρωθούν στον Πολυαράβο, όπως και έγινε. Ο παππουλιάκος έλαβε μέρος στην μάχη του Πολυαράβου όπου κατατροπώθηκε ο Ιμπραήμ. Αυτός λοιπόν του διηγόταν όλα τα μέτα της μάχης. Πως είδε από μακρυά τον πύργο που ακόμα κάπνιζε, πως βρήκε τους σκοτωμένους συγγενείς και τους έθαψαν στον Αι Γιώργη και πως έσυραν δεκάδες σκοτωμένους Αιγύπτιους και τους έριχναν στην “ανάκωλη τρούπα”
Παραθέτω κατωτέρω ιστορικούς και μη που αναφέρονται στην θυσία των προγόνων μου στη μάχη της Τσεσφίνας, η οποία διεξήχθη μια με δύο ημέρες προ της μάχης του Πολυαράβου στην οποίαν ο Ιμπραήμ νικήθηκε κατά κράτος και έτσι η Μάνη παρέμεινε απάτητη.
- Ο ιστορικός και πρωθυπουργός της Ελλάδος, Τρικούπης Σπυρίδων
- Ο ιστορικός Κόκκινος Διονύσιος
- Το Γενικό Επιτελείο ΣΤρατού, Δνση Εκδόσεων (Γ.Μαραβελέας Ταξχος Ε.Α.) έτους 1983
- Ο Ιωάννης Πατσουράκος, καθηγητής και δικηγόρος
- Ο Δ.Δασκαλάκης, ιστορικός
- Ο Γεώργιος Κουμανάκος, Στρατηγός.
Όλοι οι ανωτέρω εξαίρουν την θυσία του οπλαρχηγού Κυριάκη Σταθάκου και της οικογενείας του, γιατί δόθηκε πολύτιμος χρόνος στους Μανιάτες να συγκεντρωθούν και ν’ αμυνθούν στον Πολυάραβο αποτελεσματικά.
Οι περισσότεροι από τους ανωτέρω ονομάζουν τον γέρο οπλαρχηγό Σταθάκο “Θοδωρή”. προφανώς λαμβάνοντας ως ορθόν το όνομα που πρώτος ανέφερε λανθασμένα ο Σ.Τρικούπης. Όμως το ορθόν είναι αυτό που αναγράφουν τα προαναφερθέντα επίσημα πιστοποιητικά, καθώς και το χειρόγραφο του παππού μου, όπου σαφώς τον αναφέρουν ως “Κυριάκη”. Εξ’ άλλου επίσημα το Ελληνικό Κράτος αναφερόμενο στη θυσία του τον ονομάζει Κυριάκο και μετά θάνατον του απονέμει το βαθμό του Υπολοχαγού (Αρ.Μητρ. 1614, κουτί 196, Φακ. 97). Όπως επίσης χαρακτηρίστηκαν Ανθυπολοχαγοί οι επιζήσαντες γιοί του Κυριάκη: Θωμάς Σταθάκος (Αρ.Μητρ. 3108, κουτί 196, Φακ. 97) και ο Ηλίας Σταθάκος (Αρ.Μητρ. 3107, κουτί 196, Φακ. 97).
Χάρη της ιστορικής αληθείας είμαι υποχρεωμένος ν’ αναφέρω ότι τα άτομα που κλείστηκαν μέσα στον πύργο και πολεμώντας σκοτώθηκαν όλοι ηρωικά, ήταν επτά (7) και δεν ήταν όλοι τους Σταθαίοι, αλλά και συγγενείς:
- Κυριάκης Σταθάκος, οπλαρχηγός
- Γιάννης Σταθάκος, γιός του Κυριάκη
- Στάθης Σταθάκος, γιός του Κυριάκη
- Κυριακό Σταθάκου, ανύπαντρη κόρη του Κυριάκη
- Νικόλαος Λιούνης, ανηψιός του Κυριάκη
- Δημήτριος Διπλαράκος, ανηψιός του Κυριάκη
- Ροζάκης Γιωργάκης ή ψευτολιάς, ανηψιός του Κυριάκη
Τα άλλα δύο παιδιά του, τον Ηλία και τον Θωμά, τους έστειλε ο Κυριάκης αγγελιφόρους να ειδοποιήσουν τους Μανιάτες και έλαβαν μέρος στην μάχη του Πολυαράβου.
Παραθέτω κατωτέρω απόσπασμα των συμβάντων της μάχης της Τσεσφίνας, όπως ακριβώς έχει καταγράψει ο παππούς μου Αριστείδης Σταθάκος από τις διηγήσεις της γιαγιάς του Στάθαινας.
“Όταν επλησίασε ο Μπόσινας στο σπίτι (πύργο) εκρύβη όπισθεν μεγάλου λίθου. Εμίλησε προς τον Κυριάκη.
Μπόσινας: Κουμπάρε Κυριάκη, να έβγεις να προσκυνήσεις εις τον αφέντη του Μωριά και της Μάνης και σου υπόσχεται να σε διορίσει μπέη σε όσα χωριά του γυρέψεις.
Σταθάκος: Είναι δυνατόν να πλησιάσει ο Μπραϊμης να ομιλήσω κι εγώ σ’ αυτόν;
Μπόσινας: Είναι αδύνατο. Ότι σας υποσχεθώ εγώ, είναι καλά γινομένα.
Σταθάκος: Κουμπάρε, πλησίασε, να βγώ κι εγώ να σας παραδώσω τ’ άρματά μου και τον πύργο.
Μπόσινας: Βγάτε κι εσείς έξω να βγώ κι εγώ.
Τότε ο Κυριάκης έριξε τις πάνω πέτρες του κτισμένου παραθύρου και έπεσε με το επάνω του κορμί στο παράθυρο για να εξαπατήσει τον Μπόσινα. Τότε ο Μπόσινας έλαβε θάρρος, αφού είχε κοντά του και τις δύο γυναίκες των Σταθιάνων και βγήκε από την πέτρα λέγοντας:
Μπόσινας: Κουμπάρε μπέσα
Σταθάκος: Μπέσα για μπέσα
Κι όπως προχώρησε ο Μπόσινας προς τον πύργο έπεσαν τρείς ντουφεκιές. Μία η Κυριακό, μια ο Στάθης και μία ο Κυριάκης. Δύο βόλια βρήκαν τον Μπόσινα στο κεφάλι και ένα στο στήθος. Έπεσε νεκρός. Το ντουφεκίδι γενικεύτηκε και συνεχίστηκε όλη μέρα. Στο τέλος το λόγο πήραν τα γιαταγάνια. Έβαλαν φωτιά στον πύργο. Όλοι σκοτώθηκαν”
Λεπτομέρειες της μάχης, για το πότε και πως σκοτώθηκε ο καθ’ ένας από τους επτά (7) ήρωες, πως έβαλαν φωτιά στον πύργο και πως η αιχμάλωτη Στάθαινα αφέθηκε ελεύθερη μετά από χρόνια από την Αίγυπτο, αναγράφονται αναλυτικά από τον αγράμματο αυτοδίδακτο παππού μου Αριστείδη με τον δικό του αφηγηματικό τρόπο στο προαναφερθέν ιστορικό ημερολόγιό του.
Όλα τα προαναφερθέντα ντοκουμέντα τα θέτω στην διάθεση οποιουδήποτε που θα θελήσει να ερευνήσει περαιτέρω τα σημαντικά γεγονότα εκείνης της περιόδου.
Ονομάζομαι Σταθάκος Αριστείδης (πήρα το όνομα του παππού μου) και γεννήθηκα το 1931 στην Τσεσφίνα, στο σπίτι του παππού μου, λίγα μόλις μέτρα από εκεί που χύθηκε το αίμα των προγόνων μου.
Δεν έχει σημασία και δεν αφορά κανέναν η δική μου διαδρομή στα 81 αυτά χρόνια που έζησα. Εκείνο που έχει μεγάλη σημασία για μένα είναι ότι νοιώθω το βάρος της ευθύνης τόσον προς τους προγόνους μου, σαν φόρο τιμής, όσον και προς τους απογόνους Σταθαίους, να μάθουν και να μην λησμονήσουν ποτέ την ιστορική τους καταγωγή και κληρονομιά.
Δεν είμαι λογοτέχνης και επικαλούμαι την επιείκεια όσων αναγνώσουν αυτά που παραπάνω παρέθεσα. Κατέγραψα τα γεγονότα απλά, όπως ακριβώς συνέβησαν, χωρίς καμμία δόση υπερβολής, βασιζόμενος μόνο στα αδιάσειστα στοιχεία που κατέχω.
Τέλος δεν πρέπει να παραλείψω ν’ αναφέρω την συγκινητική προσπάθεια από τον ραδιοσκηνοθέτη Νίκο Σφυρόερα ο οποίος διασκεύασε και σκηνοθέτησε ραδιοφωνικά το ιστορικό αυτό χρονικό της θυσίαςτων προγόνων μου και μεταδόθηκε από το ραδιόφωνο της τότε ΥΕΝΕΔ το έτος 1969 με τον τίτλο “η μάχη του Δυρού και η Λιουνίτσα Σταθάκου”. Αφηγητής είναι ο ηθοποιός Γιάννης Φέρτης και πρωταγωνιστούν σημαντικοί ηθοποιοί της εποχής εκείνης.
Από το 1826 μέχρι σήμερα έχουν περάσει 176 χρόνια και πολύ λίγα γράφτηκαν κι ελάχιστα ακούστηκαν γι αυτή την υπέρτατη θυσία. Ευτυχώς σήμερα με την τεχνολογία του Διαδικτύου δίδεται η δυνατότητα να προβληθούν λησμονημένες ηρωικές ιστορικές στιγμές.